Open Brief aan de Media na 22/03/2016

Beste VRT-Hoofdredactie,
Geachte Redactieraad,
Mijnheer Rademakers, Mijnheer Soenens, Mevrouw De Craen, Mijnheer Rottey en Mijnheer Voet,
Per uitbreiding, Geachte Media,

Sta ons toe te reageren op jullie opiniestuk dat op 12 april 2016 gepubliceerd werd als “analyse” op jullie website. Gelieve te begrijpen dat we ons aangesproken voelen. Eén van ons heeft op meer dan behoorlijke wijze, na reactie op het initiële artikel, een dialoog proberen te voeren met hoofdredacteurs en nethoofden, maar werd na enkele e-mails waarin beleefd argument met tegenargument uitgewisseld werd, verwezen naar de klantendienst voor verdere vragen of er werd eenvoudigweg niet meer gereageerd.

In zekere zin kunnen we ons inleven in wat jullie schrijven. De druk op de redactie, het moeilijke evenwicht tussen berichtgeving en veiligheid van mens en medewerker, het omgaan met emoties, het informeren over acties waarvan de context niet altijd duidelijk is, is inderdaad niet eenvoudig. Het zijn heftige dagen in België, maar elders zijn de dagen al jarenlang heftig, en dat staat ook in verband met wat er vandaag in België gebeurt.

De brieven die we stuurden gingen echter niet enkel over de “tijden van maatschappelijke ontreddering” waarin men de kwaliteitseisen aan journalistiek hoger stelt dan anders. We hebben het over een leed dat al veel langer meegaat. We schrijven deze open brief omdat de berichtgeving en vooral de duiding daarrond, zoals gebracht door de redactionele medewerkers, al jaren gebrekkig zoniet manipulatief is. Het minste wat gesteld kan worden – cruciaal voor een correcte interpretatie van deze brief – is dat er zeer eenzijdig naar de zaken gekeken wordt. Zoals jullie zelf stellen wordt er dan een grens overschreden. Sinds 22 maart is dat probleem nog acuter geworden, omdat de jaren van eenzijdige berichtgeving en duiding – waarbij het nog meer gaat over wat er niet aan bod komt dan over wat er wel gezegd wordt – het moeilijk maken om de aanslagen die op die dag gepleegd werden te kaderen en in hun juiste context te plaatsen.

Berichtgeving bestond en bestaat uit een “wie”, “wat”, “waar”, “wanneer”, “hoe”, “hoe lang”, maar niet uit een alomvattend “waarom”.

We onderschrijven allen de eenvoudige observatie dat de “duiding” in de eerste dagen en weken na 22 maart voornamelijk bestond én bestaat uit een relaas van de feiten waarin de vragen “wie”, “wat”, “waar”, “wanneer”, “hoe”, “hoe lang” enzovoort telkens opnieuw gesteld en beantwoord werden. De uiterst belangrijke waarom-vraag werd bijna taboegewijs vermeden. De weinige keren dat die laatste vraag gesteld werd, werd die beperkt tot de onmiddellijke context van het falen van de Belgische overheden: “waarom werd deze specifieke aanslag op dit specifieke niet vermeden“? Hoewel een terechte vraag, zal een goed gegeven antwoord slechts een klein onderdeel van het geheel verklaren. Waarom geen: “Waarom worden er wel aanslagen gepleegd in Brussel, Parijs, Londen, Madrid, New York en niet in pakweg Stockholm, Zürich, Rio de Janeiro of Pnomh Penh?” of een “Waarom worden we geconfronteerd met dit soort extremisme?” Zou dat eventueel iets met het buitenlandbeleid van onze regeringen te maken kunnen hebben? Waarom wordt er door onze leiders verklaard dat we ‘nu’ in oorlog zijn, terwijl zij dat niet verklaarden in de afgelopen jaren toen onze luchtmacht uitgezonden werd om Afghanistan, Lybië en Irak te bombarderen? Waarom werd op geen enkel moment de vraag gesteld naar een mogelijk verband tussen de herhaalde aankondigingen van minster van buitenlandse zaken Reynders en premier Michel over de intentie om ook in Syrië te bombarderen?

We kunnen niet anders dan de vaststelling maken dat, gedurende de dagen en weken die ons nu verwijderen van de gebeurtenissen op 22 maart, die belangrijke discussie geenszins gevoerd, en zelfs angstvallig vermeden werd. Focussen op de gevoelens van de slachtoffers, de achtergrond van de daders, de actie of de inactie van de diverse overheden is zeker belangrijk, maar laat op zich niet toe de gebeurtenissen in een ruimer kader te plaatsen dat de onmiddellijke en begrijpelijke emoties overschrijdt. Die focus kan geen verklaring leveren die verder gaat dan het obligate maar niet correcte good vs evil of wij vs zij. Een soort gedachtengoed waar onderschrevenen van huiveren.

De bevolking van België toont nu al enkele weken aan dat ze in overgrote meerderheid niet gediend is van het soort discours dat enkel op verdeling en blamage gericht is, maar dat het op dit moment van het grootste belang is dat we allemaal solidair samenleven en beleven, eerder dan bepaalde bevolkingsgroepen collectief te beladen met de schuld van een daad die slechts door enkele individuen gepleegd is. Het is schandelijk dat het kader van een oorlog die al langer gevoerd wordt en waarin ons land een niet onbelangrijke rol speelt, zowel door middel van de inzet van ons leger als omwille van het feit dat wij onderdak bieden aan de hoofdkwartieren van zowel de NATO als de EU, niet weergegeven wordt.

Hoe jullie het ook willen uitleggen; ook onpartijdigheid is ver te zoeken, waardoor we de indruk hebben dat de onafhankelijkheid waarvan sprake een zoethoudertje is. De taboes zijn er wel, de heilige huisjes evenzeer. Indien jullie de werkelijkheid inderdaad zo correct, helder en volledig mogelijk weergeven, ook als ze niet fraai is en verontwaardiging oproept, hoe verklaren jullie dan dat de Westerse buitenlandpolitiek immer gesteund wordt en er op zeer regelmatige basis beroep wordt gedaan op persberichten van weinig betrouwbare bronnen zonder dat de tegenstem aan bod komt? Jullie experten zijn inderdaad goud waard indien jullie eenzijdige berichtgeving willen nastreven.

Tenslotte, laat het duidelijk zijn dat we allen respect hebben voor de werking van een redactie; dat we jullie medewerkers steunen en dat we weigeren en zullen weigeren op de man te spelen. De bal maakt het spel, maar slechts één team krijgt van jullie de spelers om te scoren. We zijn met andere woorden enkel en alleen bijzonder kritisch over de berichtgeving an-sich, die veelal banaal en weinig ter zake is en die, volgens onze overtuiging en gezien die reeds járen weinig tot geen balans kent. Een aanpak die deel uitmaakt van het probleem waarmee we op 22 maart geconfronteerd werden.

Die aanpak móet veranderen indien we in de verre toekomst opnieuw een stabielere maatschappij willen. Doen jullie dat niet, zijn jullie mede verantwoordelijk voor het creëren van een voedingsbodem waarin extremisme gedijt. Dat is een vooruitzicht waar niemand naar uitkijkt.

Met achting,

Joris De Draeck

Eveneens op:
http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2016/05/11/open-brief-aan-de-media-naar-aanleiding-van-223
http://newsmonkey.be/article/66865